EMEKLİ MAAŞLARINA SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİNEDENİYLE HACİZ UYGULANAN EMEKLİLERİN BORÇLARINI YENİDEN YAPILANDIRMA HAKLARI VE BU KONUDA YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER
I-SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ (SGDP) neyi ifade etmektedir, anlamı nedir, neden vardır?
Sosyal Güvenlik kurumuna ödenen bu destek primi, emeklilik ve yaşlılık aylığı bağlanan sigortalıların yaşlılık aylığı kesilmeden hizmet akdine tabi çalışmaları halinde 1-işverenlerinden, 2-kendi nam ve hesabına tabi çalışmaları halinde kendilerinden alınan primdir. Başka bir ifade ile emekli maaşı alırken 1-başkasının yanında çalışıyorsan veya 2- kendi işyerini açtıysan bu primi ödemek zorundasın.
Bu destek priminin ödenmesi hususunda hukuki gerekçe ve bu müessesenin anlamı şu şekildedir: Anayasa Mahkemesi 5/11/2008 tarihli ve 27045 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan kararı uyarınca:
Anayasanın 2 nci maddesindeki hukuk devleti ilkesiyle toplum yaşamında eşitlik temeline dayanan adil bir hukuk düzeni kurulması amaçlandığı; SGDP uygulamasıyla, çalışmaya devam ederek kazanç sağlayanlarla sağlamayanlar arasında adil bir dengenin kurulmasının sağlandığı, sosyal güvenlik destek priminin, sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarının güçlendirilmesi ve böylece sosyal sigortacılık faaliyetinin sürdürülebilmesi amacına yönelik olduğu, bu uygulamanın sosyal güvenlik sistemi çerçevesinde değerlendirilmesi yapıldığında, emekli olan bir sigortalının işine devam etmesinin, hem istihdamı menfi yönde etkilediği, hem de sigortalı sayısının artmasını engellediği, dolayısıyla, emekli olan kişilerin işlerini başkalarına devretmek suretiyle genç sigortalıların sisteme dahil olmalarını teşvik etmenin, bu mümkün olmadığı takdirde, alınacak SGDP ile sisteme katkılarının sağlanmasının hedeflendiğinin anlaşıldığı, Anayasanın 60 ıncı maddesinde yer alan “Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.” şeklindeki anayasal düzenleme çerçevesinde değerlendirildiğinde; herkesin sosyal güvenlik hakkından yararlanabilmesi bakımından sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarının güçlendirilmesine ihtiyaç bulunduğu; bu bağlamda, itiraz konusu kuralın, Anayasanın 60 ıncı maddesinde sözü edilen tedbirler kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, ayrıca, sosyal ve ekonomik haklar alanında Devlete yüklenen görevlerin, Anayasanın 65 inci maddesinde belirtildiği biçimde mali kaynakların yeterliliği ölçüsünde yerine getirilebileceğinden SGDP uygulamasının Anayasa’ya aykırı olmadığına karar vermiştir.
Dolayısıyla, bu destek primi ile,
1- Emeklilerin çalışma hayatına girmesiyle kazanç sağlayanlarla sağlamayanlar arasında adil bir dengenin kurulmasının sağlanmak istenmiştir.
2- Sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarının güçlendirilmesi arzulanmıştır.
3-Emeklilerin çalışma hayatına girmesi genç, yeni sigortalıların sisteme dahil olmasınıengellemesi nedeniyle, emeklilerden SGDP alınarak sisteme katkılarının sağlanması hedeflenmiştir.
4-Sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarının güçlendirilmesi arzulanmıştır.
II-DESTEK PRİMİ UYGULAMASI VE UYGULAMANIN MAHİYETİ
(4/a) (SSK) sigortalıları yönünden SGDP uygulamasına 6/5/1986 tarihindenitibaren başlanılmış olup bu tarihten sonra yaşlılık aylığı bağlanan SSK sigortalılarınınyeniden çalışmaya başlayıp istekte bulunmaları halinde SGDP ödenmesi imkansağlanmıştır. Bağ-Kur, Emekli Sandığı ya da banka sandıklarına göre emekli olup (4/a)kapsamında çalışmaya başlayanlar da 6/5/1986 tarihinden itibaren SGDP’ye tabitutulmuşlardır.1/10/1999 tarihinden itibaren (4/a) kapsamında yaşlılık aylığı bağlandıktan sonraserbest avukat veya noter olarak çalışmalarını sürdürenlerin aylıklarından sosyal yardımzammı dahil ‰ 15 oranında SGDP kesilmeye başlanmıştır.
(4/b) (Bağ-Kur) sigortalılarından emekli olduktan sonra Bağ-Kur kapsamındaçalışması olanlar hakkında SGDP uygulamasına ilk defa 8/9/1999 tarihinden itibarenbaşlanılmıştır. Bağ-Kur sigortalılarının aylıklarından ‰ 10 oranında SGDP kesintisiyapılmıştır.SSK, Emekli Sandığı ya da banka sandıklarına göre aylık alıp (4/b) kapsamındaçalışmaya başlayanlardan ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçekveya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlardan 2/8/2003, gelir vergisinden muaf olupesnaf ve sanatkar sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşuna usulüne uygunolarak kayıtlı olanlar ve şirket ortaklarından 28/1/2004 tarihinden itibaren 12 nci gelirbasamağının ‰ 10’u oranında SGDP alınmaya başlanmıştır.
Bu kişiler SGDP prim tutarınıBağ-Kur’a ödemişlerdir.İşverenler sigortalılara ödedikleri ücretten sigortalıya ilişkin SGDP hissesini kesipKuruma bildirim yaparlar. (4/a) sigortalılarının yaşlılık aylıklarından SGDP kesilmez. 2008yılı Ekim ayı başından sonra emekli olup (4/a) kapsamında çalışması olanlardan kısa vadesigorta prim oranına ‰ 30 ilave edilerek SGDP alınır. 1/10/2008-31/8/2013 tarihleriarasında SGDP oranı ‰ 31,5 ile 36,5 arasında değişmekte olup 1/9/2013 tarihindensonra bu oran ‰ 32 olacaktır. ‰ 30 oranındaki SGDP’nin ¼’ü sigortalı, ¾’ü işverenhissesi olup işveren kısa vade primini de ilave ederek Kuruma bildirim yapar.2008 yılı Ekim ayı başından sonra yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlanıp (4/b)çalışması olanların aylıklarından 2008 yılında ‰ 12, 2009 yılında ‰ 13, 2010 yılında ‰14 ve 2011 yılından itibaren de ‰ 15 oranında SGDP kesilmektedir.
II-1-UYGULAMANIN MAHİYETİ
Yukarıda açıklandığı üzere emekli olanlar çalışma hayatına girmesi durumunda bu destek primini ödemek zorundadır. Ancak 2012 yılı içerisinde yapılan Maliye Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Kurumu’nun işbirliğiyle yapılan ortak çalışma sonucunda 100 binlerce kişi bu prim ödemesini gerçekleştirmemiştir.
Dolayısıyla bu prim ödemesini yapmayanlar tespit edilerek, 2013 yılının ilk ayları itibariyle harekete geçerek, prim ödemesi yapmayanlar için, 10 yıllık zamanaşımı süresi de dikkate alınarak, emekli aylıklarına geriye dönük emekli aylıklarının ‰25 ine haciz uygulaması başlatılmıştır.
III-EMEKLİ MAAŞLARINA DESTEK PRİMİ NEDENİYLE HACİZ UYGULANAN EMEKLİLERİN BORÇLARINI YENİDEN YAPILANDIRMA HAKLARI
SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA dair 6385 sayılı kanun,13/01/2013 tarihinde kabul edilmiş ve 19 Ocak 2013 tarihinde (sayı: 28533) resmi gazetede yayınlanarak yayım tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
BU kanun ile 5510 sayılı SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU’na Sosyal güvenlik destek prim borçlarının yapılandırılması ilişkin olarak aşağıdaki geçici 46. madde eklenmiştir:
“GEÇİCİ MADDE 46 – Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı olup, bu Kanunun 4 üncümaddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmasını gerektirir nitelikte çalışması nedeniyle ilgili mevzuatına göre sosyal güvenlik destek primi ödemesi gerekenlerin, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ayın sonu itibarıyla tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan sosyal güvenlik destek primi borçları ve ferîleri, ilgililerin bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ay başından itibaren dört ay içinde başvuruda bulunmaları halinde 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer BazıKanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun ilgili maddelerine göre yapılandırılır.”
IV-MAAŞLARINA DESTEK PRİMİ BORÇLARI NEDENİYLE HACİZ GELEN EMEKLİLERİN YAPMASI GEREKEN VE DİKKET EDİLMESİ GEREKEN İŞLEMLER
1- Öncelikle emeklilerin, bu borçlar için, 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı kanun çerçevesinde yeniden yapılandırma hakkı vardır.
2- Maaşına haciz konulan emeklilerin, 31 Mayıs 2013 tarihine kadar borçlarının yapılandırılması için SGK’ya başvurması gerekiyor.
3- 25/2/2011 tarihinden önceki aylara ilişkin SGDP borçları 6111 sayılı Kanunla;
1- 1980/Ocak ayından 2004/Aralık ayına kadar toptan eşya fiyatları endeksi (TEFE) aylık değişim oranları dikkate alınacaktır.
2- 2005/Ocak ayından 2011/Şubat ayına kadar (bu ay dahil) üretici fiyatları endeksi (ÜFE) aylık değişim oranları dikkate alınacaktır.
3- Peşin ya da 6, 9, 12 ve 18 eşit taksitte ödenmesi halinde taksitlendirme farkı ilaveedilmek suretiyle ve ikişer aylık taksit süresi içinde ödenmek kaydıyla yapılandırılacaktır.
Mehmet KALKINOĞLU
Mazars/Denge Gaziantep Ortak/YMM
Eski Baş Hesap Uzmanı
Eski Vergi Başmüfettişi
