Çiğneme kaslarının gün boyu ya da sadece gece sürdürdüğü aktiviteyle meydana gelen diş gıcırdatmaları ve sıkmaları bruksizm olarak tanımlanır . Dişler arasında çiğneme kaslarının kasılması sonucu oluşan devamlı temas "diş sıkması" olarak adlandırılırken, çiğneme işleminin ağız ortamında herhangi bir madde almaksızın ritmik olarak devam etmesine "diş gıcırdatması"denir .Toplumun %8-10 unda, çocuklarda ise %8-38'inde bruksizm görülür erken teşhis ve tedavi çok önemlidir.
Bruksizme Neden Olan Faktörler;
1) Morfolojik Faktörler
Çene yüz bölgesindeki anatomik bozukluklar, düzgün sıralanmamış, karşı çenedeki dişlerle iyi uyumda olmayan diş ilişkisi ve yanlış yapılan diş tedavileri
2) Psikososyal Faktörler
Anksiyete, stres veya gerginlik, bastırılmış öfke veya asabiyet, agresif veya hiperaktif kişilik tipi
3) Nörolojik Faktörler
Beyin travmaları ve bazı nörolojik hastalıklar sonucu
4) Patofizyolojik Faktörler
Bruksizm, uyku sırasında oluşan gerginlik nedeniyle veya uykunun aniden hafiflemesi sırasında ortaya çıkabilir. Bruksizm görülme sıklığı, uyku apnesi sendromu olan kişilerde ve uyku bozukluğunun sonucu olarak artmaktadır.
5) Santral Sinir Sistemi Bozuklukları
Huntington veya Parkinson hastalığı komplikasyonu olarak karşımıza çıkmaktadır
6) İlaç Yan Etkileri
Travma sonucu ortaya çıkan bozukluklar, sigara ve alkol bağımlılığına bağlı olarak ortaya çıkabilir
7) Sistemik Nedenler
Bağırsak parazitleri, beslenme yetersizliği, alerji ve endokrin hastalıkları bruksizme sebep olabilir
Tedavi uygulamalarını doğru yönlendiren temel etken, teşhisin doğru olarak saptanmış olmasıdır. Doğru teşhis, hasta hikayesi (anamnez) ve klinik bulguların doğru analizi ile konulur. Ek bilgilerin gerektiği durumlarda ise görüntüleme ve laboratuvar bulguları da ilave edilerek veriler toplandıktan sonra tedavi planlaması yapılır.
Günümüzde uygulanan bruksizm tedavi yaklaşımları 3 ana grupta toplanır;
1) Kişiliğe yönelik
2) Farmakoloji yaklaşım
3) Oklüzal yaklaşımlar (okluzal dengeleme, ortodontik tedavi, okluzal rehabilitasyon)
1) Kişiliğe Yönelik Tedavi Yaklaşımları
a) Biofeedback Tedavisi
Hasara uğramış, ancak fonksiyonlarını kaybetmemiş sistemin, kişi tarafından daha başarılı bir şekilde çalıştırılması hedeflenir. Hasta işbirliği önemlidir. Normalde istemsiz oluşan fonksiyonların bilincine varılmasını ve bireylere kaslarını kontrol edebilme yeteneğini sağlar.
b) Alışkanlığı Önleme Tekniği
Hastaya bir takım egzersizler öğretilir. Egzersizlerin başarılı sonuç vermesi, bireylerin öğretilen egzersizlere uzun süre devam etmelerine bağlıdır.
c) Psikiyatrik Tedavi
Psikiyatrik tedavi yaklaşımı ancak diş gıcırdatma sorununu arttıracak psikolojik nedenlerden şüphelenildiğinde düşünülmeli ve hasta psikiyatri uzmanına bruksizm tedavisi amaçlı değil, psikolojik nedenlerin çözümlendirilmesi için yönlendirilmelidir.
d) Hipnoz
Bilimselliği ve gerekliliği tartışılmaktadır.
Meditasyon alışkanlıkların farkındalığı, aşırı kimyasal stimülanların (kafein, nikotin, vs.) ve uyku düzensizliğin kontrolü, alışkanlıkların değiştirilmesi gibi teknikler de uygulanabilir.
2) Farmakolojik Tedavi
Kas gevşetici kullanımının ve bunun sonucunun başarılı olduğu vakalar mevcuttur.
Botulinum toksin de (botoks) intramuskular (kas içi) enjeksiyonla uygulanmaktadır. Ancak bu yaklaşım problemi kökten çözücü olmayıp, kasların paralizi ile palyatif tedavi amaçlı kullanılmaktadır.
3)Oklüzal (çiğneme yüzeyi) yaklaşımları
a) Oklüzal dengelemeler
Oklüzal dengelemeler alt ve üst diş temasları arasında oluşan yükleri dağıtabilmek amacıyla, dişlerin oklüzal formlarında yapılan kalıcı değişimleri kapsar. Diş ve çenelerin rahatlık, sağlık ve estetiğini arttırmak amacıyla uygulanan geri dönüşümsüz tedavi yaklaşımıdır. Çok dikkatli ve kısıtlı uygulanmalıdır.
b) Ortodontik tedavi
Maloklüzyon varlığında oklüzyonun ortodontik tedaviyle düzeltilmesidir.
c) Oklüzal apereylerin uygulanması
Diğer yöntemlere göre daha çok kullanılmaktadır. Oklüzal aparey, temporomandibüler rahatsızlıkların tedavisi veya dişlerin aşınmalardan korunması için uygulanan "hareketli yapay oklüzal yüzeyler" olarak tanımlanır. Amerika Birleşik Devletlerinde bruksizmin meydana getireceği zararları önlemek amacıyla senede 3.6 milyon "gece koruyucusu"nun yapıldığı rapor edilmiştir. Oklüzal apareyler çeşitli yayınlarda "flat plane' , 'kas gevşetici splint' , 'gece koruyucusu' veya 'ortodontik aparey' olarak adlandırılmaktadır.
Bruksizm (Diş Sıkması) İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde Bakım
Atılacak çeşitli bireysel bakım adımları bireyde bruksizmi önleyebilir veya durumu tedavi etmeye yardımcı olabilir. Bunun için birey önce stresi azaltıcı adımlar atmalıdır. Gün içinde müzik dinlemek, yatmadan önce sıcak bir banyo yapmak veya egzersiz yapmak rahatlamaya yardımcı olabilir ve bruksizm (diş sıkması) geliştirme riskini azaltabilir.
Akşamları uyarıcı maddelerden kaçınmak bireye yardımcı olabilir. Özellikle akşam yemeğinden sonra kafeinli kahve veya çay içmekten kaçınmak ve bruksizm (diş sıkması) kötüleştirebileceğinden akşamları alkolden uzak durmak bireyin çenesini sıkmasını durdurabilir.
Birey düzenli ve yeterli uyku almak için çaba göstermeli ve ideal olarak her gece aynı saatte yatmalıdır. Bu şekilde kazanılan iyi uyku alışkanlıkları bruksizm (diş sıkması)azaltmaya yardımcı olabilir.
Birey, eğer varsa uyku partneri ile konuşmalıdır. Bu sayede uyurken çıkardığı diş gıcırdatma veya tıklama sesleri mevcutsa bunu diş hekimine bildirmek mümkün olabilir.
Birey düzenli diş kontrolüne gitmelidir. Diş muayeneleri, bruksizmi (diş sıkması) tanımlamanın en iyi yoludur. Diş hekimi, düzenli ziyaretler ve muayeneler sırasında ağızda ve çenede oluşan bruksizm (diş sıkması) belirtilerini görebilir.
