Uzaktan çalışma, çalışanların işyerine gelmeksizin işlerini yapmaya devam etmeleri anlamına gelmektedir. İşçinin, işin yapılabilmesi için iş yerine gelmesi gerekmemektedir. Uzaktan çalışma, yapılacak işin çoğu zaman teknolojik iletişim araçlarının desteğiyle gerek telefon gerek bilgisayar gerekse televizyon aracılığı ile evden takip edilerek yerine getirilmesidir. Uzaktan çalışmak isteyenler, iş yeri dışından çalışma hariç olmak üzere diğer işçiler ile eşit haklara sahiptir ve yine işverenin sorumluluğu altındadırlar.
4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 14. maddesi “Çağrı üzerine çalışma ve uzaktan çalışma” başlığını taşımaktadır. Buna göre:
“Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu içerisinde iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında bir yerde ifa etmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.
İşverenin Uzaktan Çalışma Durumunda Sorumlulukları Nelerdir?
İşçinin, yükümlülüklerini iş yerine gelmeden başka bir yerde yerine getirmesi halinde işveren de uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği işçinin yaptığı işin özelliklerini göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmeli, işin gereği olan eğitimleri vermek, sağlık önlemlerini almalı ve sağladığı ekipmanlarla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini temin etmelidir.
Bu açıklamalar ışığında özetlemek gerekirse uzaktan çalışma yöntemi kanununda düzenlenmiş ve genel çerçevesi oluşturulmuştur. İşçi ve işveren açısından işyerinde çalışma yapılması ile işyerinden uzakta çalışma yapılması arasında kanunun özü ve tarafların yükümlülükleri itibariyle bir farklılık bulunmamaktadır.
Uzaktan çalışma hakkı özellikle son dönemlerde ülkemizde de ne yazık ki etkisini göstermiş olan korona virüs nedeniyle gündeme gelmiş ve birçok iş yeri salgın hastalık önlemleri kapsamında uzaktan çalışma modelini uygulamaya koymuştur. İşçi ve işverenler mevcut düzenleme gereği yükümlülüklerinin bilincinde hareket etmek zorundadır.
Uzaktan Çalışmaya İlişkin İş Sözleşmesi
Bakanlık tarafından yayınlanan yönetmeliğe göre uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesinin yazılı olması gerekmektedir. Sözleşme yapılacak işi tanımlamalı, işin ne kadar süre için ve nerede yapılacağını içermelidir. Yine ücret, ödeme, işin yapılmasında kullanılan araç ve gereçler ile bunların ne şekilde muhafaza edileceği hususları gibi genel ve özel hükümler sözleşmede yer almalıdır.
Çalışma Ortamı Ve Ekipmanların Temini
İşçi, işverenin işini görmek amacıyla evinde veya başka bir mekanda bir takım ekipmanlara, araç ve gereçlere ihtiyaç duyabilir. Öncelikle bu tür çalışmanın yapılacağı yer ile ilgili bir düzenleme yapılması gerekiyorsa taraflar bunu aralarında anlaşarak belirlemeli ve maliyet gerektiren bir durum söz konusu ise bu maliyeti kimin karşılayacağı işçi ve işveren arasında kararlaştırılmalıdır.
Şayet işçinin yapmakta olduğu iş üretim gerektiren ve malzeme ve iş araçlarının bulunmasını gerektiriyorsa iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmadığı sürece bu ekipmanların işveren tarafından sağlanması esastır. Bu araçların ne şekilde kullanılacağı, bakım ve onarımının ne şekilde yapılacağı hususlarının işçiye bildirilmesi gerekir.
İşveren şayet bir kısım araç ve gereçler teslim etmiş ise bunların bir liste halinde bedelleri ile birlikte işçiye teslim edilmesi ve listenin bir örneğinin de işçinin özlük dosyasında saklanması gerekmektedir.
İşçinin Çalışma Süresi
İş sözleşmesinde uzaktan çalışmanın hangi saatler aralığında ve ne kadar süre için yapıldığının yazılması gerekmektedir. Şüphesiz ki ilgili mevzuatta yer alan haftalık çalışma saatlerine uygun olarak düzenleme yapılmalıdır. Bu düzenleme ve sınırlamalara tabii olmak koşulu ile çalışma saatleri değiştirilebilecektir. Uzaktan çalışan işçinin fazla mesai yapması talep edilecekse bunun yazılı olarak yapılması ve işçinin kabul etmesi aranır.
İş Sağlığı Ve Güvenliği
İş yerinde işin yapıldığı esnada bir takım sebeplerden kaynaklanan ve işçinin sağlığına zarar verilmesini engellemek ve buna sebep olacak koşulları ortadan kaldırmak maksadı ile yapılması gereken işler ve alınması gereken önlemlere iş sağlığı ve güvenliği denilmektedir. İşveren çalışanın, üretimin ve işletmenin güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu nedenle mevzuatla belirlenen ve işin gereklerinden kaynaklanan önlemleri almak zorundadır. Bu tür çalışmada durumunda da işverenin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin sorumlulukları sona ermez. Bu amaçla işçiye gerekli eğitimler verilmeli, sağlık durumu gözetilmeli ve işin yapılması için kullanılan ekipmanlar, araç ve gereçlere ilişkin gerekli iş güvenliği tedbirleri alınmalıdır.
Uzaktan Çalışma Hangi İşlerde Yapılamaz?
Uzaktan çalışma yapılamayacak işlerin neler olduğu yönetmeliğin 13. maddesinde sayılmıştı. Buna göre:
Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerin işlenmesi veya bunların atıkları ile çalışılması, Biyolojik etkenlere maruz kalma tehlikesi olan işlemleri içeren işler, Kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilgili kanun hükümlerine göre hizmet alım suretiyle yürütülen işler, milli güvenlik bakımından stratejik önem taşıyan proje, birim, tesis ya da hizmetten sorumlu olan veya bu hizmeti alan kamu kurum veya kuruluşları uzaktan çalışma yapılıp yapılmayacağını kendisi belirler.
İşyerinden Çalışırken Uzaktan Çalışmaya Geçilebilir Mi?
İşçi ile işveren arasındaki ilişki uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabileceği gibi işçi çalışmaya devam ettiği sırada da tarafların anlaşmaya varması halinde sözleşme uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir.
İşçi normal çalışma düzeninde çalışmaya devam ederken şayet uzaktan çalışmaya geçmek isterse bunun için öncelikle yazılı bir talepte bulunması gerekir. İşin ve işçinin niteliğine göre işveren bir değerlendirme yapmalı ve talebin yapıldığı tarihten itibaren 30 gün içerisinde yazılı olarak bu talebe cevap vermelidir. Talep kabul edilecek olursa sözleşme yapılması gerekir.
Av.Gülsüm Öztürk
