Okuma ve anlama, okuma becerileri Türkçe disiplininin önemli bölümleridir. Özellikle okunan bir metnin zihinsel haritasının çıkarılması, kritiğe tabi tutulması okuma becerisinde önemli bir yere sahiptir.
Hem ilk ve orta öğretim kademelerinde öğrenim gören öğrencilerin okuma-anlama becerilerinin ölçüldüğü çeşitli uluslararası değerlendirme ölçeklerinin olumsuz sonuçları, hem de okullarımızda okuma faaliyetlerine çok az yer verilmesi, okuma becerileri üzerinde daha fazla durulmasını gerektiriyor,
İlk ve ortaöğretim okullarında Türkçe ve Türk Dili ve öğretim programlarında çeşitli okuma stratejileri kullanılır. Kademesine göre paylaşılmış okuma, rehber okuma, bağımsız okuma, arkadaşla okuma, göz atarak okuma, özetleyerek okuma, not alarak okuma, tartışarak okuma, yaratıcı okuma ve eleştirerek okuma gibi stratejiler bunlardan bazılarıdır.
Bütün okuma yöntemlerinin her kademede ayrı ayrı yarar ve zararları vardır. Bu bağlamda öğrencilere en fazla okuma-anlama becerisi kazandıran stratejiler olarak öne çıkan stratejilerin eleştirel ve yaratıcı okuma stratejileri olduğu yapılan çeşitli araştırmalarla tespit edilmiştir.
Yaratıcılık
Yaratıcı okumanın ana çıkış noktası yaratıcılıktır. Yaratıcı ve Kültürel Eğitimde Ulusal Danışma Komitesinin yaptığı tanıma göre, “Yaratıcılık, özgün ve değerli sonuçları üretebilmek için biçimlendirilmiş yaratıcı aktivitedir.”
Yaratıcı okuma
Yaratıcı okuma, yaratıcı düşünme becerilerinden ve ölçeklerinden beslenen bir okuma yaklaşımıdır. Yaratıcı okuma çalışmaları; okuyucunun, metin ve görseller aracılığı ile kendi iç dünyası ve dış dünya arasında anlamlı bağlantılar kurmasını sağlar.
Yaratıcı okumanın ve yaratıcı okuma etkinliklerinin okullarda yeterince yer aldığı söylenemez. Bu noktada öğretmenlere büyük görev ve sorumluluklar düşmektedir.
Öğretmenler ne yapmalı?
-Öğretmenler öncelikle okul idarelerinin, velilerin ve öğrencilerin bütün ısrarlarına rağmen test odaklı öğrenme etkinliklerini sınırlandırıp, okuma-anlama etkinliklerine olabildiğince fazla yer vermelidir.
-Öğretmenler, kendi okuma tanımlarını gözden geçirmeli, okuma alışkanlıklarını derinleştirmeli, daha fazla kitap okumalıdır.
-Öğretmenler, öğrencileri; yetenekli, yeteneksiz olarak sınırlandırmamalı, bütün öğrencilerin yaratıcı okuma faaliyetlerine katılmasını sağlamalıdır.
-Öğretmenlerin, sınıf atmosferini ve ortamını yaratıcı düşünme ve yaratıcı okuma için elverişli hâle getirmeleri gerekmektedir. Bu anlamda rahat bir sınıf ortamı sağlanmalı, öğrencilerin birbirlerine karşı sevgi ve saygı içinde davranmaları teşvik edilmelidir.
-Öğretmenler, mevcut müfredatın yaratıcı okuma aktivitelerini geliştirmek için kullanılabileceğinin farkında olmalıdırlar. Müfredat ve ders sınırları içinde de yapılabilecek çok şey vardır.
-Öğretmenler çocukların, okudukları gibi düşünmeye ve okuduklarının ne olduğu hakkında yaratıcılıklarını ortaya koymaya teşvik etmenin en etkili yollarından birinin okuma materyalleri olduğunun farkına varmalarını sağlamaya çalışmalıdır.
Nasıl bir etkinlik?
Yaratıcı okuma etkinliğinde nasıl bir çalışma yapılabileceği sorusuna gelecek olursak; aslında Türkçe ders kitaplarındaki birçok metinde uygulanması mümkün olan metin/kitabın adı, kapağı, içeriği ile ilgili tahmin, arada duraklayıp sorular sorma, metnin görselleri ile ilgili sorular sorma, metnin sonucunu tahmin etme, metni yarım bırakıp öğrencilerin devam etmesini sağlama, metnin kahramanlarıyla öğrencinin eş güdümlenmesi, metni kendi cümleleriyle yeniden okutma-anlattırma, metin ile ilgili sorular hazırlatma, metne uygun başlıklar buldurma vb. etkinlikler yapılabilir.
Çocuklarımızın ve ülkemizin, okuma-anlama becerisi en üst noktaya çıkmış çocuklara, gençlere ihtiyacı vardır. Yine bu konuda da en büyük sorumluluk biz öğretmenlere düşmektedir.
Kaynaklar
Necmi Aytan Eğitimde Yaratıcı Okuma.
