İşverenlerin bazıları her durumu fırsata çevirip daha çok kazanma hırsıyla kayıtdışı işçi çalıştırmayı tercih ediyor. Kârâ geçme düşüncesiyle yapılan bu işlemlerin cezası ise büyük. 2 asgari ücretten 38 asgari ücrete kadar yaptırımı var .
Türkiye’de yaklaşık 2 milyonun üzerinde iş yeri bulunmakta. 28.6 milyon kişi istihdam ediliyor . Ancak açıklanan verilere göre istihdam edilenlerin yaklaşık yüzde 29.5 i kayıtdışı . Tarımdışı sektörlerde ( Sanayi ve Hizmet sektörü gibi) bu oran yüzde 17.3 lerde.
Kayıtdışı işçi çalıştırmak işveren açısından sigorta priminin ve vergilerin ödenmemesi anlamına geliyor . Bu yolla kar sağlandığı düşünülüyor. Ancak işverenin küçük hesaplarla kâr sağlamaya çalıştığı kayıtdışılık en çok işçileri vuruyor. Kaybedilen her gün sigortalının geleceğinden gidiyor. Örneğin; kayıtdışı çalışanların, çalıştıkları günler emeklilik için geçerli sayılmıyor. Sigortasız çalışanlar herhangi bir nedenle sakatlanıp çalışamaz duruma geldiklerinde malullük aylığından yararlanamıyor.
Neler kaybediliyor?
Kayıtdışı çalışanlar devlet destekli sağlık yardımı için Genel Sağlık Sigortası primlerini kendileri ödemek zorunda kalabilirler . İş kazası geçirmeleri veya meslek hastalığına yakalanmaları halinde ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinden veya sürekli iş göremezlik gelirinden yararlanamazlar. İşsiz kalmaları halinde işsizlik maaşı alamazlar . İşten ayrılmaları halinde ihbar ve kıdem tazminatından yoksun kalırlar. Yıllık izin , haftalık izin, Doğum izni gibi haklardan yararlanamazlar.Primin yatıp yatmadığını nasıl öğrenirsiniz?
Aile , Çalışma Ve Sosyal Hizmetler İletişim Merkezi “Alo 170” i 7 gün 24 saat arayabilirsiniz . Çalışanlar hizmetlerinin bildirilir bildirilmediğini “turkiye.gov.tr” adresinde yer alan Sosyal Güvenlik Kurumu hizmetlerinden “4 A hizmet dökümü” bölümünden görebilir . Çalışanlar kendilerine en yakın Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkezine başvurarak kayıtdışı çalıştırılıp çalıştırılmadıklarını öğrenebilirler.Tespit edilirse kıdem ve ihbar ödenir
Çalışan açısından olumsuz bir durum oluşturan kayıtdışılık aslında işverenlere daha pahalıya patlayabiliyor. Çünkü denetimler veya ihbar sonucu tespit edilen kayıtdışı olaylarının maliyeti az da değil. Peki ne gibi cezaları var ?
Sigortasız işçi çalıştıran işveren 1 yıl i için brüt asgari ücretin 38 katına kadar ceza öder.(135 bin 926 lira) İşveren kayıtdışı işçi çalıştırdığı için işe giriş bildirgesi vermediğinden 2 asgari ücret kadar daha ceza alır Sigortasız işçiyi aylık prim hizmet belgesinde de göstermediği her ay için 2 asgari ücret ceza verilir Ücret bordroda gösterilmediği için de yarım asgari ücret ceza uygulanır Buna ilave olarak yasal defter kaydetmediği her ay için yarım asgari ücret ceza kesilir İşçiye ücret bankaya yatırılmayıp elden verildiği için bunun da ek cezası oluyor İşçi kayıtdışı çalıştırıldığını ispat ederse işveren ayrıca kıdem ve ihbar tazminatı öder .Sigorta primleri de gecikme zammı ile beraber işverenden tahsil edilir İşçi iş kazası geçirirse kendisine, ailesine bağlanacak maaş sigortasız çalıştıran işverenden tahsil edilir.Hak arama yolları
Alo 170 aranabilir En yakın Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkezine şikayet edilebilir Yine her türlü istek, şikayet, ihbar, görüş ve öneriler CİMER üzerinden yapılabilir5 yıl içinde dava açılmalı
Şikayetlerinize rağmen sonuç alamazsanız ikinci yol iş mahkemesinde hizmet tespit davası açmak. Bunun için çalışanın işten ayrıldığı yılın sonundan itibaren 5 yıllık süre var . 5 yıllık süre birden çok işyerinde çalışmışsanız her bir işyeri için işten ayrıldığınız tarih itibarıyla ayrı ayrı hesaplanıyor . Dava açmadan önce hizmet tespiti için çalışanın elinde sigortasız çalıştığı dönemlere dair maaş ödemesini ispat edecek belge, işe giriş saatini gösteren belge ve en önemlisi şahitlerin olması kararın lehinize olmasında önemli oluyor.
Av. Gülsüm Öztürk
ummugulsum429@gmail.com