Dünya piyasalarında dövizdeki dalgalanma ile başlayan döviz krizi, ülkemizde ağır sonuçlara neden olmuştu. Dışa bağımlılık nedeniyle başta enerji maliyetleri, temel tüketim maddeleri olmak üzere pek çok ürüne zam gelmişti. Kriz nedeniyle son iki yılda 2 bin 448 firma konkordato ilan etmiş, yüzbinlerce insan işsiz kalmıştı. Kriz nedeniyle alınan ekonomik tedbirlerin bedelini ise vatandaşlar ödemeye devam ediyor. Son düzenlemeler ile birlikte vatandaşların ödediği vergiler artırıldı, yeni düzenlemeler ise yolda. Öte yandan 5 lira seviyelerinde seyreden döviz kurunda geçtiğimiz hafta meydana gelen artış tedirginliğe neden oldu. Döviz kuru geçtiğimiz hafta yükselerek 6 lira 5 kuruş seviyesine yükseldi.
2018 yılında baş gösteren döviz krizi Türkiye ekonomisini olumsuz etkiledi. Dövizdeki artışı fırsat bilen kimi çevrelerin de etkisi ile başta market alışverişleri olmak üzere pek çok kalemde ürüne fahiş oranlarda zam yapıldı. Öte yandan kemer sıkma politikaları çerçevesinde getirilen yeni vergiler, enerjide dışa bağımlılık nedeniyle doğalgaz ve elektrik kullanım bedellerine yapılan zamlar, sanayi ve diğer sektörlerde meydana gelen durgunluk nedeniyle işsizliği artması gibi pek çok olumsuz olay yaşandı. 2 yıllık sürenin ardından ekonomik göstergelerde düzelme belirtileri alınırken, bir süredir 5 lira 70 kuruş seviyelerinde bulunan döviz yükselerek 6 liranın üzerine çıktı. Döviz kurundaki bu artış, iş dünyasında ve vatandaşlarda tedirginliğe neden oldu.
ZAM FURYASI
2018 yılında baş gösteren döviz krizi Türkiye’de ağır ekonomik sorunlara yol açtı. Krizin başladığı 2018 yılından bu yana elektrik, doğalgaz tüketimi ve gıda ürünleri başta olmak üzere pek çok ürün ve hizmete fahiş oranlarda zam geldi. Baş gösteren zam furyası sonucu, doğalgaz ve elektrik faturalarında kullanım bedelleri yüzde 50’nin üzerinde artış gösterdi. Market alışverişlerinde ise yüzde 150’ye varan oranlarda zamlanan ürünler, vatandaşların bedelini büküyor. Öte yandan yaşanan döviz krizi iç piyasaya ve dış piyasaya çalışan firmaları da etkiledi. TÜİK tarafından son açıklanan verilere göre, 2019 Ekim ayında Türkiye’de genel işsizlik oranı yüzde 13,3, genç işsizlik oranı ise yüzde 24 olarak gerçekleşti.
VATANDAŞ DAHA DA YOKSULLAŞTI
2018 yılı başlarında 3 lira 70 kuruş düzeylerinde işlem gören döviz kuru tarihi rekor kırarak 12 Ağustos 2018 tarihinde 7 lira 22 kuruşa yükseldi. Yaşanan yükseliş ülke genelinde pek çok kalemde ürüne zam gelmesine ve hayat pahalılığının artmasına neden oldu. Üretimde dışa bağımlı olan ülke genelinde döviz kurundaki artış büyük zarara neden oldu. Faiz oranları artarken, inşaat sektöründe maliyet artışları nedeniyle durgunluk başladı. Öte yandan ithal edilen ve elektrik üretiminde de kullanılan Doğalgazda büyük oranda artış meydana geldi. Konutlarda ve sanayide kullanılan doğalgaz kullanım ücretlerine yüzde 50’yi aşan oranlarda zam geldi. Zamların yansıtılması ile birlikte hayat pahalılığı artarken, vatandaşlar ise daha yoksullaştı.
MARKET ALIŞVERİŞLERİ CEP YAKIYOR
Türkiye’de döviz kuruna bağlı olarak ortaya çıkan enflasyondan en fazla etkilenen konulardan birisi de market alışverişleri oldu. Dışarıdan ithal edilen ve ülkemizde üretilen pek çok kalemde ürüne zam yapıldı. Marketlerde herhangi bir denetim mekanizmasına tabi olunmadan yapılan zamlar, vatandaşların ekonomisini olumsuz etkiledi. Ülke genelinde üretilen meyve ve sebze fiyatları da zamlarda nasibini aldı. Ülke genelinde yoğun olarak üretilen temel tüketim maddelerinden olan patates, soğan gibi ürünlerin fiyatları geçtiğimiz yıllarda 5 liranın üzerine çıktı. Yaşanan artışlar domates, salatalık, elma, portakal gibi çokça tüketilen ürünlere de yansıdı. Temel tüketim maddelerinden olan ekmekte ise pide ekmek 1 liraya, somun ekmek ise 1 lira 25 kuruşa yükseldi.
2 BİN 448 FİRMA KONKORDATO İLAN ETTİ
Döviz kurudaki yükselişin en çok etkilediği üretim kolu ise sanayi oldu. Dışa bağımlı olarak çalışan firmalar, döviz kuruna bağlı olarak üretim maliyetlerinin artması nedeniyle iş yapamaz hale geldi. İşçi çıkarma ile başlayan süreçte çok sayıda firma konkordato ilan etmek durumunda kaldı. Ekonomik krizin başladığı 2018 yılında bin 549 firma konkordato ilan etti. 2019 yılında ise 899 şirket, ekonomik sıkıntılar nedeniyle konkordato ilan etti. Krizin bağladığı 2 yıllık süreçte 2 bin 448 firma, konkordato ilan etti.
BENZİN VE MAZOT FİYATLARI ARTTI
Döviz kurundaki artışın etkilediği bir diğer kullanım ise benzin ve mazot fiyatlarında gerçekleşti. 2018 Ocak ayında 5 lira 70 kuruştan satılan benzin, 2018 Ağustos ayında 6 lira 80 kuruş seviyelerine yükselmişti. Mazotta da durum değişmedi. Döviz kuruna bağlı olarak mazot fiyatları da büyük oranda artış göstererek 6 liranın üzerine çıktı. Şubat 2020 itibari ile benzinde litre fiyatı 6 lira 86 kuruş, mazotun litre fiyatı ise 6 lira 55 kuruş oldu. Önümüzdeki günlerde benzinde litre fiyatının yeniden 7 liranın üzerine çıkmasından endişe duyuluyor.
DÖVİZ YENİDEN 6 LİRANIN ÜZERİNE ÇIKTI
Bir süreden bu yana 5 lira 60 kuruş seviyelerinde sabit kalan döviz kuru geçtiğimiz günlerde 6 lira 5 kuruş seviyesine yükseldi. Yükseliş ile birlikte iş dünyasında ve vatandaşlarda, “Yeni bir döviz yükselişi mi geliyor?” düşüncesine neden oldu. Yükseliş karşısında geçtiğimiz yıllarda büyük yaralar alan Türkiye ekonomisinin düzeltme çalışmaları sırasında ekonomik tedbirler alınmış, vatandaşlara ise yeni vergi yükümlülükleri getirilmişti. Önümüzdeki süreçte döviz krizinin devam etmesi halinde vatandaşlar, yeni vergilerin gelmesinden endişe duyuyorlar.
A.DUMAN