Kelime dağarcığı, aktif ve pasif kelime dağarcığı olarak ikiye ayrılır. Aktif kelime dağarcığı, konuşma veya herhangi bir yazılı anlatım yaptığımızda aklımıza ilk gelen ve bilinçli kullandığımız kelimelerdir. Pasif kelime dağarcığı ise konuşma ve yazma gibi dil etkinliklerinde doğrudan kullanmadığımız fakat duyduğumuzda, gördüğümüzde veya okuduğumuzda aklımıza gelen kelimelerdir.
Öğrencilerin okuduğu yazıyı, metni anlayabilmesinde en önemli unsurlardan birisi kelime dağarcığıdır. Öğrencilerin kelime dağarcığını geliştirmesinde okul içi ve okul dışı etkinlikler, uygulamalar yapılabilir. Bu uygulamalardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz;
-Doğrudan kelime öğretimi: Öğretmenlerin çoğunluğunun uyguladığı bu yöntemde öğretmen, çocuklara kelimenin anlamını sözlükten buldurur, defterlere yazdırır, çeşitli etkinliklerle cümlede kullandırır, sorgulamalar ve ilişkilendirmelerle öğrenmeyi gerçekleştirir.
-İlişkilendirme: Kelimenin günlük yaşamdaki karşılığı verilerek, kelimenin başka anlamları, görselleri veya somut modelleri arasında bağ kurdurulur.
-Sıralama: Kelimeler zaman veya kavramsal genişlik açısından sıraya konulur, öğrenme bu şekilde gerçekleştirilir. Çiçek, ağaç, orman örneğinde olduğu gibi.
-Canlandırma: Kelimeyle ilgili sözlü ve sözsüz oyunlar oynanır, kelimenin anlamı çocuklara buldurulur.
-Kelimeleri kullanma: Öğretilmesi planlanan kelime cümle ve metin içinde kullandırılarak öğrenme gerçekleştirilir.
-Sözlük oluşturma: Dönem başında itibaren öğrenilen kelimelerin biriktirildiği bir sözlük oluşturulur. Sözlüğü çocukların oluşturması, görsellerle desteklemesi sağlanır.
-Sözlük kullanma: Kelimeler, sözlükten bakılarak ve deftere yazdırılarak başlanır, örneklendirilir, cümle ve metin içinde kullanılarak öğrenmenin kalıcılaşması sağlanır.
Bunların dışında, kelimeye ilişkin deneyim oluşturmak, kelimeyi öğrenme stratejilerini öğrenciye öğretmek, kelime bilincini desteklemek de kullanılan uygulamalardan bazılarıdır.
Öğretmen, sınıfın hazırbulunuşluk durumuna göre bu yöntem ve uygulamaları sürekli kullanmalıdır.
Kaynaklar
Muhammet BAŞTUĞ VE DİĞERLERİ. Okuduğunu Anlama Becerilerini Geliştirme. Pegem Akademi.