Dönem İttihat ve Terakkinin siyaset sahnesinde fırtına olup estiği vakitler. Para yerine kıymetli evraklar üzerinden servet edinmenin daha kolay olduğunun öğrenilmesi geçte olsa yaşanmıştı. 1917 yılında Galata’da bir han kiralayıp burayı borsa haline getirdiler. Partinin tüm suçu bu noktada başlıyordu. Osmanlı üzerinde oynanacak oyunların ekonomik sahnesi bu borsada perdelenmeye başlandı. 1918 yılında savaş yenilgisi üzerine İstanbul’da yaşayan Türkler çok zor günlere merhaba dediler. Esnafın, tacirin borçları gırtlağa dayanmış hiçbir yerden finansman bulamıyorlardı. Özellikle yabancılar alacakları karşısında icra işlemlerini başlatmışlardı. Malları satılıyordu.
Galata Borsasının aktif oyuncularından biri Yahudi Banker Yeşuva. Türk parasının değerinin sürekli düşürülmesi için çok iyi bir rüşvet mekanizması kurarak gazetelerde yanlış ve yanlı haberlerin üretilmesini finanse ediyordu. Türk Parası üzerindeki oyun Sterlinin değerlenmesi dolayısı ile Drahminin değerlenmesi dağlanıyordu. Tahvil piyasasında Türk varlıkları değer kaybediyordu. Ermeni ve Yahudilere akıtılan kredilerle Türk Vatandaşları borçlandırılıyor daha sonra ellerindeki herşey alınıyordu. Ta ki Milli Ankara hükümeti İstanbul’a el atana kadar. İstanbul’a hakim olan milli irade Galata Borsasını kapattı. Böylelikle Türk parasının üzerinde karabasan kalkmış oldu.
Dolara ne oluyor?
Dolara bir şey olduğu falan yok. Gayet normal bir çizgide değerini arttırıyor. İktisat eğitiminin nerdeyse ilk konusu Fiyat oluşumdur. Buna da şöyle bir ifade de yer verilir. Talep ve Arz’ın birleştiği noktada fiyat oluşur. Bu normal bir fiyat oluşumudur. Piyasalarda birçok dışsal ve içsel etki sonucu ise bazı zamanlarda fiyatlar bu kesişimin dışında bir alanda oluşabilir. Neyse ki konumuz bu değil şimdi. Türkiye’nin elinde tuttuğu ve işlem yapmak istediği döviz miktarlarında bağlı olarak bu dövizlerde dalgalanmalar yaşanır. Özellikle borç ödeme zamanlarında yeteri kadar dövize sahip değilseniz bunu dışarıdan borçlanırsınız. Buda size artı bir maliyet getirir. Ülkenize giren döviz miktarı çıkan döviz miktarından az ise ne yaparsınız? Siz bir şey yapana kadar döviz yapar zaten yapacağını! Fiyatını arttırır. Çünkü Fiyat, dengesiz durumlarda sizin aleyhinize gelişir. Ve ülkenize getirdiğiniz dövizlerin sahipleri elbette onları geri isteyecektir. Buda sizi planlarınızı bozan bir duruma iter. Dolayısı ile talep edilen döviz miktarı ihracat ile ülkeye giren döviz miktarına eşit olmak zorunda. Dışarıya ödediğiniz kadar döviz yaratmak zorundasınız. Ülkemizde ithal edilen her 1 dolara en az 1.1 dolar değer yaratmak zorundasınız. Yapamadığınız durumlarda döviz pozisyonlarında eksiye geçersiniz. Gelen ithal dövizin nerede durduğu da önemlidir. Borsa gibi, Tahvil gibi her an kaçabilecekleri bir limanda iseler işiniz zor. En ufak bir sıkıntıyı bahane edip kaçarlar ve siz dövize muhtaç kalırsınız. Aslında işimiz bir yandan çok zor bir yandan çok kolay. Ülke ekonomisinde yabancı ağırlığının bulunduğu para ve sermaye piyasalarında yerli yatırımcılara daha çok roller yükleyerek işe başlamalıyız. Söyleyecek daha çok şeyimiz var ama sabrınızı zorlamayacağım. Selamlar.